Tính số loại giao tử tối đa có thể được tạo ra

Trong tế bào có n cặp nhiễm sắc thể tương đồng. Sự bắt cặp và trao đổi chéo giữa các gen tương ứng có thể xảy ra ở nhiều cặp nhiễm sắc thể tương đồng cùng một lúc. Có thể là trao đổi chéo đơn, trao đổi chéo kép. Vậy làm thế nào để xác định được liệu có bao nhiêu giao tử có thể được tạo ra nếu có m trong số n cặp nhiễm sắc thể xảy ra trao đổi chéo?

Để hướng dẫn học sinh giải các bài tập thuộc dạng này, trước hết tôi chỉ cho các em thấy được các trường hợp trao đổi chéo và kết quả của mỗi trường hợp có thể xảy ra đối với một cặp nhiễm sắc thể tương đồng, từ đó nâng lên dạng tổng quát:

Tùy thuộc vào giả thiết bài toán mà ta tính riêng từng trường hợp sau đó nhân các trường hợp lại với nhau được kết quả cần tìm.

Ta xét một số ví dụ :

Ví dụ 1:

      Ở một loài thực vật 2n = 20 nhiễm sắc thể, trong quá trình giảm phân có 6 cặp nhiễm sắc thể tương đồng, mỗi cặp xảy ra trao đổi chéo một chỗ thì số loại giao tử được tạo ra là:

        A. 2¹⁰ loại.         B. 2¹⁶ loại.              C. 2¹³ loại.            D. 2¹⁴ loại.

  Giải:

–       6 cặp xảy ra trao đổi chéo đơn tại một điểm, cho tối đa 4⁶ loại giao tử.

–       Còn lại 4 cặp không xảy ra trao đổi chéo, cho tối đa 2⁴

Số loại giao tử được tạo ra là: 2⁴.4⁶ = 2¹⁶ Đáp án B.

Ví dụ 2:  

Giả sử trong quá trình giảm phân ở ruồi giấm xảy ra trao đổi chéo ở một số cặp mà mỗi cặp xảy ra 2 trao đổi chéo đơn, 1 trao đổi chéo kép đã tạo ra 256 loại giao tử khác nhau. Số cặp xảy ra trao đổi chéo ở ruồi cái là:

A. 2.                  B. 1                     C. 3                            D.4

Giải:

         Ruồi giấm có 2n = 8.

         Gọi x là số cặp xảy ra trao đổi chéo.

 Số cặp không xaỷ ra trao đổi chéo là (4 – x).

Ta có: 8^x.2^{(4 – x)} = 256 2^{(4 + 2x)} = 2⁸ x = 2 Đáp án A.